MARKTVISIE | Record na record sneuvelt op overspannen markten

Samenvatting:

• Gasprijzen op hoogste niveau ooit
• Record na record sneuvelt
• Handelaren gissen naar oorzaak van deze gasprijsstijging
• Aanvoerproblemen steenkool door lage waterstand
• EPEX-prijzen daggemiddeld boven 500 €/MWh
• Laagste olieprijs sinds medio maar

Terugblik gas: record na record sneuvelt

Ongekende turbulentie op de gasmarkt
De afgelopen weken stonden in het teken van enorme prijsbewegingen op zowel de gas- als de elektriciteitsmarkt. Sinds eind juli, toen duidelijk werd dat de Nord Stream pijpleiding op slechts 20% van de maximale capaciteit ging draaien, bewogen de gasprijzen t/m komende winter rond 200 €ct/m3. Deze week werden alle eerdere prijsrecords verbroken. De prijsbewegingen gedurende de dag zijn vergelijkbaar met wat we eind februari en begin maart zagen. Dinsdag opende het septembercontract bijvoorbeeld rond 220 €ct/m3, liep op naar 250 €ct/m3 en zakte aan het einde van de dag weer terug naar 220 €ct/m3.

Als we prijzensets van woensdagmiddag 3 augustus vergelijken met die van deze woensdag, dan zien we bij gas dat de prijzen voor de tijdvakken t/m komende winter procentueel het minst hard opgelopen zijn. Het zijn vooral de contracten van Q2’23 t/m eind 2026 die maar liefst 30 tot 45% duurder zijn dan twee weken geleden. De komende wintercontracten staan 15 tot 20% hoger. Bij elektriciteit zien we een soortgelijk beeld: t/m komende winter stijgingen van 20 tot 25% en op de langere termijn stijgingen van 30 tot 50%. De WKK sparkspreads zijn flink gestegen voor de verdere jaren, voor 2024 zelfs bijna verdubbeld t.o.v. twee weken geleden.

De hamvraag is dan uiteraard: wat drijft deze enorme volatiliteit? Er zijn verschillende factoren die een rol spelen, maar die zouden niet dusdanige prijsschommelingen moeten veroorzaken. De hoge temperaturen van de afgelopen tijd in combinatie met lage windkracht zorgen voor hogere gasvraag voor elektriciteitsproductie. Het lage waterpeil in de Rijn veroorzaakt belemmeringen bij het aanleveren van steenkool bij enkele Duitse elektriciteitscentrales.  En de combinatie van de hoge temperaturen en het lage waterpeil levert lagere elektriciteitsproductie op door Noorse, Franse en Oostenrijkse kern- en waterkrachtcentrales. Er is ook gepland onderhoud gaande aan enkele Noorse gasvelden, waardoor er ca. 30 miljoen m3/dag minder geleverd wordt tot eind augustus.

Handelaren en analisten zoeken een verdere verklaring in het feit dat de vakanties aflopen, waardoor er de vraag naar gas en elektriciteit weer stijgt terwijl de gasvraag voor het vullen van de gasbergingen onverminderd hoog is.

Gasvoorraden alleen niet toereikend
Op Europees niveau zijn de voorraden nu voor ruim 75% gevuld, waarbij Nederland op 71% en Duitsland op 77,5% staat. Met het huidige tempo staan de voorraden begin september op 80%, bijna twee maanden eerder dan gepland. Het is voor komende winter van groot belang dat er net als deze zomer weer volop LNG onze kant op komt.
Volgens gegevens van Eurostat was het gasverbruik van de 27 EU-landen in de maand mei ca. 16% lager dan het langjarig gemiddelde in die maand. Dit komt deels doordat de hoge prijs de vraag dempt en deels doordat gas vervangen wordt door andere bronnen, zoals steenkool en olie 

Olie, steenkool en emissierechten:

De inzet van steenkool voor elektriciteitsopwekking is nog steeds veel winstgevender dan de inzet van gas. Steenkool wordt veelal via binnenvaartschepen van Antwerpen en Rotterdam naar Duitsland vervoerd, maar door het lage waterpeil stokt deze aanlevering. Dat heeft de prijs voor een ton steenkool (kalenderjaar 2023) opgedreven naar $300. Dat is ruim $75 duurder dan twee weken geleden. Het hogere steenkoolverbruik stuwt ook de emissierechtenprijs (EUA) naar hoogten die we drie maanden geleden voor het laatst zagen: 96 €/ton. Eind juli was de prijs nog 76 €/ton. De EUA’s volgen de laatste weken de aandelenkoersen, zoals inmiddels gebruikelijk is.

Negatieve economische berichten uit China en hogere Amerikaanse productieniveaus hebben de olieprijs omlaag geduwd naar een bandbreedte van 90 tot 95 $/vat. Dat is het laagste prijsniveau sinds medio maart. Er lijkt daarnaast schot te zitten in het vernieuwen van het Iraanse nucleaire akkoord, waardoor er op korte termijn mogelijk 1 miljoen vaten per dag op de internationale markt beschikbaar komen.

Terugblik korte termijn elektriciteit en gas:

De hoge grondstofprijzen werkten duidelijk door in de EPEX-prijzen, met name op de momenten dat zon en wind het lieten afweten. De prijsverschillen gedurende de dag waren enorm: het verschil tussen de hoogste en de laagste uurprijs was regelmatig meer dan 400 €/MWh. De gemiddelde EPEX-prijs voor woensdag 17 augustus kwam uit op 539,37 €/MWh, de hoogste gemiddelde prijs op een dag ooit (tot nu toe). Tussen 19.00 en 20.00 uur werd de hoogste uurprijs ooit genoteerd: 747,93 €/MWh. Afgelopen zondag zagen we tussen 13.00 en 14.00 uur nog een negatieve uurprijs van -20 €/MWh, toen de opbrengst van wind en zon voldoende was om in de volledige Nederlandse elektriciteitsvraag te voorzien. Vanaf eind vorige week staat de daggasprijs ruim boven 200 €ct/m3, in lijn met alle contracten t/m komende winter. Woensdag was de daggasprijs opgelopen tot 225 €ct/m3.

Noodvermogen
Tennet heeft de laatste twee weken zeven keer noodvermogen afgeroepen; zes keer in opregelende richting en één keer afregelend. Over het algemeen was dit telkens van korte duur (< 30 minuten). Alleen op donderdag 4 augustus werd er langdurig, ca. 2,5 uur, noodvermogen afgeroepen i.v.m. tegenvallende zonopbrengst. De prijspieken worden steeds hoger, waarbij de 1000 €/MWh regelmatig doorbroken wordt.

Verwachtingen voor komende week: 

De onvoorspelbare ontwikkelingen op de gas- en elektriciteitsmarkt maken het erg uitdagend om een realistische inschatting te maken van de prijsontwikkeling in de komende week, zowel voor de korte als de lange termijn tijdvakken. De prijsbewegingen van de laatste dagen hebben immers nauwelijks iets te maken met verschuivingen in vraag en/of aanbod. Het lijkt er wel op dat de meest extreme hitte in Noordwest-Europa voorbij is. Vanaf zondag neemt de windproductie weer iets toe en er komen tot het einde van de maand nog ca. acht LNG-tankers aan in Rotterdam. In combinatie met het lage, maar stabiele pijpleidingaanbod zou dit theoretisch gezien tot prijsdalingen moeten leiden. De praktijk is echter weerbarstig gebleken en de angst voor gastekorten in de winter kan de prijzen ook verder opdrijven.

Voorlopig wint Europa de LNG-concurrentieslag met Azië, want de Nederlandse TTF-gasprijzen voor komende winter staan 20 tot 35 €ct/m3 hoger dan de JKM (Japan Korea Marker). Hierdoor wordt het eenvoudiger, maar wel erg duur, om flexibele LNG-vrachten aan te trekken. Richting de winter neemt de Aziatische gasvraag logischerwijs toe, wat ervoor kan zorgen dat de TTF en de JKM dichter naar elkaar toe bewegen.

Voor de komende week handelt daggas rond 220 €ct/m3. Bij elektriciteit staat de baseload dagprijs voor dit weekend op 335 €/MWh. Gezien de verwachte hoge uurprijzen in de vroege ochtend en avonden zijn negatieve uurprijzen op zondagmiddag niet uitgesloten. Na het weekend staat er een gemiddelde dagprijs van ca. 470 €/MWh op de borden, vergelijkbaar met wat we aan het begin van deze week zagen.

Bekijk de marktvisie van vorige keer