MARKTVISIE | Pijpleidingexplosies blazen gasprijzen omhoog

Samenvatting:

• Vier opzettelijke lekken in pijpleidingen
• Pijpleidingexplosies blazen gasprijzen omhoog
• Gazprom dreigt met sancties tegen Oekraïens gasbedrijf
• Vijftien landen pleiten voor gasprijsplafond
• Emissierechtenprijs op laagste punt sinds 7 maart

Terugblik korte termijn:

Vier lekken in NordStream-pijpleidingen
Maandagavond laat sijpelden de eerste berichten door dat de gasdruk was weggevallen in de Nordstream1-pijpleiding (NS1) door twee lekken. Dinsdag liet de Danish Energy Agency weten dat er ook een lek was in de Nordstream2-pijpleiding (NS2). En woensdagochtend meldde de Zweedse kustwacht een vierde lek. Door deze lekken borrelt er gas op naar het zeeoppervlak over de breedte van enkele honderden meters. Er zijn ook onderzeese explosies waargenomen. Het gas lekt weg op internationale wateren, net buiten de Deense en Zweedse territoriale wateren. Een geologische oorzaak (bijv. een aardbeving of aardverschuiving) is zeer onwaarschijnlijk, aangezien de verschillende lekken relatief ver uit elkaar zijn aangetroffen. De operator van de beide pijpleidingen liet weten dat er vermoedelijk sprake is van sabotage. De schade is van een dusdanige omvang dat de operator nog niet kan aangeven hoelang het herstel gaat duren. Het is zelfs mogelijk dat het zeewater onherstelbare schade toebrengt aan de pijpleidingen.

Er werd op het moment van de lekkages geen gas getransporteerd door de leidingen, maar de leidingen stonden wel onder druk. Opvallend detail is dat de lekkages plaats hebben gevonden vlak bij het snijpunt met de nieuwe Baltic Pipe tussen Noorwegen en Polen, die dinsdag feestelijk in gebruik genomen werd. En als we daarbij optellen dat de Noorse toezichthouder de afgelopen weken regelmatig onbekende drones bij belangrijke olie- en gasinstallaties heeft waargenomen, dan is de toegenomen nervositeit in de markt goed te verklaren.

Gazprom en Naftogaz in de clinch
Daar kwam dinsdag einde dag nog eens overheen dat Gazprom dreigt met sancties tegen de eigenaar van de Oekraïense gaspijpleidingen, Naftogaz. Gazprom en Naftogaz liggen als sinds mei met elkaar in de clinch, toen Naftogaz force majeure afkondigde voor het Sokhranivka-grenspunt omdat er signalen waren dat er illegaal werd afgetapt door de binnengevallen Russen. Naftogaz en GTSOU (de landelijke netbeheerder) hebben toen aangeboden om extra gas te transporteren via het Sudzha- grenspunt, waarop Gazprom besloot om juist minder gas te leveren via dit grenspunt. Sinds die tijd wordt er slechts 37 tot 42 miljoen m3 per dag geleverd, ongeveer 40% van het gecontracteerde volume. Omdat er sprake is van een ‘ship-or-pay’-contract verwachtte Naftogaz wel een volledige betaling, die vervolgens uitbleef. Daarop heeft Naftogaz een rechtszaak aangespannen tegen Gazprom. Gazprom dreigt nu met sancties tegen Naftogaz en iedereen die betrokken is bij deze rechtszaak. Een volgende stap kan zijn dat de gaslevering aan Oekraïne helemaal wordt stilgelegd.

Prijseffect relatief beperkt
Er werd deze winter al rekening gehouden met minimale Russische gasleveringen, dus uitval van de Nordstream-pijpleidingen heeft geen gevolgen voor het verwachte aanbodplaatje op de korte termijn. Het is nu de vraag of er überhaupt nog gas gaat stromen door deze leidingen. De markt reageerde dinsdag overdag beperkt op dit nieuws. Gedurende dag liepen de kortetermijnprijzen wel op met ca. 15 €ct/m3, maar zakte in de middag ook weer 10 €ct/m3. Pas na de dreigende sancties van Gazprom richting Naftogaz vloog de prijs echt omhoog. Het oktobercontract begon de dag nog rond 175 €ct/m3, maar sloot de dag af op ca. 205 €ct/m3.

De laatste dagen klom, bijvoorbeeld, het Q1’23-contract wel gestaag door naar een range tussen 220 en 230 €ct/m3, terwijl dit tijdvak een week geleden nog op 205 €ct/m3 stond. Contracten vanaf zomer 2023 en verder zitten in een stijgende lijn, waarbij het 2024-jaarcontract bijna 15 €ct/m3 gestegen is.
Bij elektriciteit zit er week-op-week opvallend weinig verandering in de komende wintercontracten. De nervositeit in de gasmarkt werkt dus niet 1-op-1 door naar de elektraprijzen. De langere termijn wordt wel mee omhoog getrokken door de hoge gasprijzen.

Terugblik: olie, steenkool en emissierechten: 

De olieprijs zakte maandag even weg tot onder 85 $/vat, maar handelde de rest van de week overwegend tussen 85 en 90 $/vat. De OPEC+-landen halen bij lange na de door hunzelf gestelde productietargets niet, waardoor de markt krap blijft. Renteverhogingen, inflatienieuwsberichten, en magere economische signalen uit China wegen echter zwaar op de prijzen. Er zijn geruchten dat OPEC+ het productieplafond verder gaat verlagen, maar dat zou slechts een symbolische actie zijn om beter te scoren op de targets.

Steenkool zat de laatste weken in een dalende trend, maar de stijgende gasprijs trekt ook de steenkoolprijs weer iets omhoog. De waterstand in de Rijn was afgelopen weekend weer relatief laag, maar aanhoudende regen deze week lijkt de meest nijpende problemen voor de scheepvaart verholpen te hebben. De emissierechtenprijs blijft onder druk staan vanwege de afnemende energievraag. Woensdag sloot het decembercontract de dag af op 65,15 €/ton, de laagste slotprijs sinds 7 maart. De milieucommissie van het Europese Parlement (ENVI) is van plan om 20 miljard euro op te halen door het eerder veilen van emissierechten. Daarmee moet een deel van het REPowerEU-plan gefinancierd worden.

Terugblik EPEX- en daggasprijzen:

De combinatie van lagere instraling, bewolkte weersomstandigheden, hoge gasprijzen en matige windproductie (m.u.v. maandag) zorgde voor flink hogere EPEX-prijzen dan vorige week. De gemiddelde uurprijs liep donderdag zelfs weer op tot boven 400 €/MWh, met ochtend- en avondpieken rond 600 €/MWh. Ondanks het buiige weer heeft Tennet niet veel moeite gehad om het elektriciteitsnet in balans te houden. Er is de afgelopen week slechts twee keer kortstondig noodvermogen in opregelende richting afgeroepen.

De daggasprijs stond afgelopen weekend nog 160 €ct/m3, maar werd in de loop van de dag mee omhoog getrokken door de termijnprijzen. De grens van 200 €ct/m3 is recent nog niet geslecht, mede doordat langdurig lage temperaturen voorlopig uitblijven.

Verwachtingen voor komende week: 

De komende twee weken worden er maximaal acht LNG-tankers verwacht bij de Gate- en Eemshaventerminals, vrijwel allemaal afkomstig uit de Verenigde Staten. De orkaan Ian lijkt geen schade te hebben veroorzaakt bij de LNG-fabrieken in de Golf van Mexico. In vergelijking met Azië liggen de gasprijzen in Europa nog steeds ruim hoger de komende winter, maar liefst 40 tot 80 €ct/m3. Daardoor het meeste flexibele LNG-aanbod naar Europa, maar een koude Aziatische winter kan de prijzen daar snel opdrijven.

Het onderhoud aan de Noorse gasinstallaties neemt in rap tempo af, waardoor er dagelijks weer meer dan 300 miljoen m3 richting Noordwest-Europa stroomt. De afgelopen weken viel er door dat onderhoud regelmatig 100 miljoen m3/dag weg. De komende dagen trekt de wind flink aan, waardoor de inzet van gascentrales beperkt is. En op de meeste dagen doet de zon nog flink mee in de elektriciteitsproductie. Dit alles zijn prijsdrukkende invloeden, maar de (politieke) spanningen en mogelijke marktingrijpen vanuit de EU zullen de prijzen flink in beweging houden.

Deze vrijdag komen de Europese energieministers samen om knopen door te hakken over het beteugelen van de hoge energieprijzen. Vijftien ministers pleiten voor een gasprijsplafond, maar dat blijft een heet hangijzer in de Europese Commissie. Ze geven aan dat er een plafond kan worden ingesteld waarmee de leveringszekerheid niet in gevaar komt en waarmee tegelijkertijd energiebesparing wordt bewerkstelligd. Nederland en Duitsland zijn geen voorstander van een prijsplafond.

Bekijk de marktvisie van vorige keer