MARKTVISIE | Gasmarkt is op zoek naar evenwicht
Samenvatting:
- Uitputting van gasvoorraden deze maand zorgelijk
- Forse gasprijsstijging zal tot extra LNG aanvoer leiden
- Rustig winterweer geeft hoge APX uurprijzen
- Prijzen 2024 kiezen nog geen richting
- Ook volgende week felle prijsbewegingen verwacht
| Gas in eurocent/m3 | 8 dec | 15 dec |
| TTF daggas | 99,10 | 124,10 |
| TTF jan ’22 | 99,15 | 125,50 |
| TTF jaar ’22 | 71,55 | 81,60 |
| TTF jaar ’23 | 40,45 | 40,70 |
| Elektra in euro/MWh | 8 dec | 15 dec |
| OTC base jan’22 | 256,65 | 302,00 |
| OTC peak ’22 | 216,75 | 247,00 |
| OTC base ’22 | 187,50 | 204,50 |
| OTC base ’23 | 111,65 | 109,50 |
Terugblik korte termijn:
De stress op de gasmarkt nam afgelopen week fors toe. Eind vorige week nam de spanning over een mogelijke Russische inval in Oekraïne al toe, en die werd aangewakkerd toen zaterdag na een G7 top EU regeringsleiders aankondigden dat bij een Russische inval er zeker geen toestemming komt voor de ingebruikname van Nordstream2. De nieuwe Duitse minister van Energie bevestigde dit afgelopen dinsdag nog eens. Het weer zit ook niet mee. De windkracht nam dag na dag af deze week en dat leidde tot hoger gasverbruik door gascentrales. Hierdoor wordt het effect van het zachtere weer in Noordwest Europa op het gasverbruik teniet gedaan.
Veel onzekerheid in de markt
Rusland heeft niet formeel gereageerd op deze dreigende taal, maar de gasexport naar Europa blijft laag. Via de Jamal-pijpleiding komt tot nu toe in december slechts 19 mln m3 per dag binnen wat in andere jaren 69 mln3 per dag was. De markt ervaart veel onzekerheid omdat Gazprom pas een dag van tevoren aangeeft welke aanvoer ze nomineren. De aanvoer van LNG naar Noordwest Europa was afgelopen week beperkt. Er is 1 LNG tanker bij Gate gelost en 1 in Zeebrugge. In de UK is dit beeld rooskleuriger: in de 2e helft van december lossen 12 LNG tankers in de UK. Dat is te merken aan de hoge uitstroom van LNG op het gasnet. Bij ons is die uitstroom beperkter, daarom is er afgelopen twee weken veel gas uit de ondergrondse bergingen gehaald: in Nederland 100-120 mln m3 per dag en in Duitsland gemiddeld 130 mln m3. Hierdoor is de voorraad behoorlijk gedaald: in Duitsland is nog 14 mrd m3 in berging en in Nederland nog 6,4 mrd m3. De recordstijging van de korte termijngasprijzen van afgelopen week richting 125 ct/m3 heeft er wel voor gezorgd dat de Europese gasprijzen voor januari nu ca 4 ct/m3 hoger liggen dan de Aziatische LNG prijzen. Dit betekent dat er meer LNG aanvoer verwacht mag worden, wat noodzakelijk is om in de gasvraag van deze winter te voorzien.
Media aandacht voor leveringszekerheid gas
Er is deze week veel aandacht in de media voor de leveringszekerheid van gas deze winter. Dit is echt een politiek thema geworden. Het borgen van de leveringszekerheid in Nederland is een kerntaak van Gas Transport Services (GTS). GTS had een afschakelplan voor noodsituaties op hun website, wat overigens recent verwijderd is. In dit plan stond dat eerst de producenten gevraagd wordt om waar mogelijk hun productie te verhogen en vervolgens worden de afnemers op industriële en private gasontvangststations gevraagd om te minderen of af te schakelen. Dit raakt dan ca. 5 tuinbouwclusters. Ten slotte zijn de afnemers achter de openbare gasontvangststations aan de beurt, en dus alle andere afnemers. Dit lijkt een logische volgorde, maar het is ook duidelijk dat zo gauw afnemer gevraagd wordt om af te schakelen dit tot grote economische schade leidt.
Nieuwe coalitie-akkoord
Ook is gisteren het coalitieakkoord voor het nieuwe kabinet bekend gemaakt. Het bevat veel voornemens op energiegebied. De coalitie kiest voor stevige beprijzing van CO2-emissie en voor een snelle vermindering van gasverbruik. Voor de glastuinbouw wordt een energieheffing op WKK-gas en afschaffing van het tuinbouwtarief voor energiebelasting aangekondigd. Daartegenover staan verlaging van ODE op elektriciteit en meer subsidie op investering in duurzame energieconversie en bronnen. Het eerste wat wij ons afvragen is waar de elektriciteit vandaan moet komen om de huidige gasvraag te vervangen. Het laatste woord is hierover nog niet gezegd.
Tekorten worden groter
En de korte termijn elektriciteitsmarkten deden volop mee in de prijsstijging afgelopen week. De dalende windkracht vereisen dure productie uit gas. Meest kritisch is overigens de situatie in Frankrijk: het is daar relatief koud weer wat leidt tot een gemiddelde vraag die 3-4 GW hoger ligt dan normaal om deze tijd. Tegelijk is de beschikbaarheid van kerncentrales deze hele maand 3-6 GW lager dan normaal en vanochtend kwam hier het bericht bij dat bij onderhoud van twee centrales problemen gesignaleerd zijn waardoor in totaal 6 GW aan vermogen tot eind januari niet beschikbaar zal zijn. Het tekort wordt dus groter en houdt langer aan. De prijzen voor vandaag tot en met eind van het jaar lagen al duidelijk hoger dan hier, en zijn nu nog veel hoger, met uurprijzen boven 500 €/MWh.
APX-uurprijzen ongekend hoog
De APX-uurprijzen zijn afgelopen dagen ieder dag omhoog en zijn voor vandaag zijn ongekend hoog: tussen 250 en 425 €/MWh. De onbalansprijzen elektriciteit zijn de laatste dag lager dan de APX-prijzen, ze volgen de stijging dus niet in die mate. De onbalans is wel onrustig met af en toe korte spikes, maar het schiet niet meer zoveel heen en weer en soms langdurig als we eind vorige week en dit weekend zagen. Vooral zondag zagen we nog negatieve onbalansprijzen bij veel wind. De prijzen van regelvermogen blijven onverminderd hoog. Voor opregelvermogen volgen ze de APX-prijzen en liggen ze nu rond 25 euro/MW/uur.
Terugblik lange termijn:
De grondstofmarkten gaven een divers beeld afgelopen week. De emissierechtenmarkt is na de felle stijging van vorige woensdag en de daling die er donderdag op volgde onverwacht rustig geworden op een prijsniveau 80 €/ton voor het tijdvak december 2022. De olieprijs is door de verscherpte coronaregels in veel landen per saldo 1 $/vat gedaald afgelopen week. Brent olie voor de voorste maand handelt rond 74,5 $/vat. De oplopende gasprijzen duwden de steenkoolprijs wat omhoog, zo is leveringsperiode jaar 2022 met ruim 8 $/ton omhoog naar 124,5 $/ton. Dit is overigens nog ver af van de piekprijs begin oktober jongstleden ($184). Conclusie uit dit overzicht is dat gas by far de duurste energie grondstof is op dit moment.
Lange termijn volgt korte termijn prijzen
De gas- en elektriciteitsprijzen voor de tijdvakken tot en met 2023 zijn fors meegestegen met de korte termijnprijzen. De markt realiseert zich dat de aanvoerproblemen langer kunnen duren dan deze winter. De LNG-prijzen in Azië voor de tijdvakken Q2 2022 t/m Q1 2023 zijn fors gestegen in de afgelopen twee weken en als de spanningen met Rusland blijven is jaarrond veel LNG nodig in Europa. De OTC elektriciteitsprijzen volgen de gasprijzen, want de gascentrales zetten de marginale prijs voor elektriciteit. De exploitanten van kolencentrales zagen hun marge door de gedaalde CO2-prijs en beperkt gestegen steenkoolprijs afgelopen week nog verder oplopen.
Voor de echte lange termijn (2024 en verder) geldt nog de oude marktrealiteit. Zowel de gas- als elektriciteitsprijzen voor deze tijdvakken zijn nog vrij stabiel en reageren meer op de steenkool- en EUA-prijs dan op de korte termijnprijzen.
Visie voor de komende week:
Gas en elektra korte termijn:
De kersdagen naderen rap wat betekent dat marktpartijen hun posities voor de dagen tot einde jaar en begin 2022 nu vlot moeten innemen. In de huidige gestresste markt betekent dit waarschijnlijk felle prijsbewegingen. Het plafond in de prijzen is al een tijdje weg waardoor de kans op verdere prijsspikes groot is. Er moet wel erg goed nieuws komen om een echte daling te veroorzaken. Hopelijk zien we komende week meer (aangekondigde) LNG tankers door het prijsverschil met Azië, dit kan wat rust geven op de gasmarkt.
De weersverwachting voor de komende twee weken is rustig winterweer: weinig wind en temperatuur enkele graden onder het seizoensgemiddelde. Dit is een recept voor blijvend hoge APX prijzen. Baseload voor komend weekend en volgende week handelden gisteren (woensdag) beiden op bijna 290 €/MWh. Gezien de verwachting kunnen de prijzen komende week zomaar 50 €/MWh hoger worden.
Gas en elektra lange termijn:
De handelsvolumes voor de lange termijn zijn al maanden beperkt en zullen komende week vrijwel opdrogen. Ook hier zijn dus felle prijsbewegingen te verwachten. We zien de prijzen voor de tijdvakken vanaf zomer 2022 tot en met zomer 2023 meegetrokken worden in de prijsstijging van de korte termijn. De berichtgeving over Oekraïne en de gaslevering van Rusland aan de EU blijft de allesbepalende factor voor de prijsvorming van deze tijdvakken.
Voor de echte lange termijn moet de markt de voornemens van de nieuwe kabinetten in Nederland en Duitsland nog een plek geven. Enerzijds is er terecht grote zorg om de sterk toenemende inflatie, anderzijds zet iedereen in op hogere belastingen op CO2-emissie. Geredeneerd vanuit marktwerking zou de elektriciteitsprijs harder moeten stijgen dan de gasprijs. Maar het speelveld is zo onduidelijk dat deze conclusie nog niet getrokken kan worden. Ook zijn er steeds meer aanwijzingen van een naderende economische crisis, met alle gevolgen van dien.
Meld je aan voor onze nieuwsbrief AgroUpdate
Ieder kwartaal brengen wij de AgroUpdate uit. Een digitiale nieuwsbrief vol met interessante artikelen over de ontwikkelingen op de energiemarkten. Meld je hier aan.
