ARTIKEL | Verduurzaming: warmte moet een eigen waarde krijgen

De energietransitie is in volle gang, ook in de tuinbouwsector. Sinds de ‘van  gas los’-discussie los barstte, is verduurzaming verder in een stroomversnelling gekomen. Daarbij speelt ‘warmte’ een grote rol.

In de glastuinbouw is warmte de meest dominante energievraag. Daarom is verduurzaming via warmte belangrijk. In de afgelopen jaren zijn verschillende nieuwe (voornamelijk lokale) warmtenetten in de glastuinbouw ontstaan. Daarnaast zijn er al enkele grotere warmtenetten waar juist naar verdere verduurzaming en uitbreiding wordt gezocht. Zo worden steeds meer glastuinbouwbedrijven aangesloten op warmtenetten.
Warmte is ‘in’ en wordt inmiddels, zeker in de glastuinbouw,  gezien als één van de belangrijkste alternatieven voor aardgas. Het heeft dus een onmiskenbare grote waarde als het gaat om verduurzaming. Eigenaardig hierbij is dat warmte nog steeds geen echte eigen waarde heeft.

Gekoppelde prijzen

De warmteprijs is traditioneel gebaseerd op die van gas en/of elektriciteit. Als we echt ‘van gas los’ willen, is deze directe koppeling steeds minder logisch. Er moet daarom een andere manier komen om de waarde van warmte te bepalen.

Voor gas en elektra zijn er handelsmarkten. Grootverbruikers kunnen zelf op deze markten handelen. Ze hebben toegang tot deze markten via bijvoorbeeld de handelsportal van AgroEnergy. Voor warmte is een dergelijke markt er nog niet.

Volwassenheid warmte als commodity

Een volgende stap om warmte als alternatieve commodity volwassen te maken is om warmte een eigen waarde te geven. Maar hoe doe je dat?

Dé manier om de waarde te bepalen is eigenlijk zoals dat met alles gaat: de markt bepaalt wat de echte waarde is. Een WarmteDagMarkt (WDM) is dan de oplossing. De WDM is een platform waar dagelijks warmte op wordt verhandeld. Dit werkt op dezelfde manier als bij elektriciteit op de APX-markt en gas op de TTF-markt. Op de WDM kunnen deelnemers, afhankelijk van hun behoefte, dagelijks warmte in- en verkopen. Door het spel van vraag en aanbod wordt de prijs, de waarde, bepaald.

Pilot

Voordat een WarmteDagMarkt daadwerkelijk geïntroduceerd wordt, is er een beter inzicht nodig in de werking. Warmte kan namelijk alleen binnen eenzelfde warmtenet verhandeld worden; de netten hebben een beperktere omvang dan bijvoorbeeld die van gas of elektriciteit.

Om een beter inzicht te krijgen in gedrag van deelnemers en de vorm van een WDM, is AgroEnergy met een pilot gestart. Tijdens de pilot wordt er een fictieve WDM ingericht waarop men warmte kan in- en verkopen. Op dit platform wordt alleen fictief gehandeld, er worden dus geen echte transacties uitgevoerd. De pilot bestaat uit twee fasen, waarvan de eerste inmiddels afgerond is.

De eerste resultaten

In januari is de eerste fase van de pilot uitgevoerd. Er deden zeven afnemers (kwekers) mee en drie warmte producenten. Het doel voor afnemers van warmte was om hun kostprijs van warmte zo laag mogelijk te maken.

Er is aan afnemers van warmte gevraagd om een inschatting te maken van hun warmtebehoefte en deze in te vullen: via de WDM, met behulp van ketelgas of indien van toepassing middels warmte uit de buffer. Van de groep deelnemers hebben vijf van de zeven een warmtebuffer. Enkele van de kwekers hebben ervaring met elektriciteitshandel.

De drie (fictieve) producenten boden warmte aan op de WarmteDagMarkt. De drie leveren warmte uit een elektriciteitscentrale, een biomassa installatie en een geothermiebron. Deze ‘producenten’ is gevraagd om de bruto marge van hun ‘bron’ zo hoog mogelijk te maken.

WarmteDagMarkt goedkoper dan ketelgas

Uit iedere handelsdag is gebleken dat warmte van de WDM goedkoper was vergeleken met de referentie namelijk warmte geproduceerd met een gasketel. De laagst gemiddelde warmteprijs is dus te bereiken door zo veel mogelijk warmte in te kopen via de WDM.
De WarmteDagPrijs laat veel minder variatie zien dan de ketelgasprijs. Tijdens de pilot was te zien dat de warmtebehoefte veranderde als gevolg van een wisselende temperatuur. Vanaf dag 10 was er een veel grotere warmtebehoefte, dus meer warmte-schaarste op de WDM. Dit zou goed kunnen verklaren dat het prijsverschil tussen ketelgas en WarmteDagPrijs in deze periode vrijwel te verwaarlozen is.

Conclusie en ervaringen deelnemers

De uitvoering van Fase 1 van de pilot WDM is geslaagd. Gebruikers zijn dagelijks op eenvoudige wijze in staat geweest om warmte in te kopen of te verkopen. Er is iedere handelsdag een settlement uitgevoerd op basis van meerdere bronnen en meerdere afnemers.

Er was sprake van een grote variatie in kennis bij de deelnemende kwekers, van telers die weinig bezig zijn met energie/energiehandel tot kwekers die dagdagelijks hiermee bezig zijn. De relatief grote groep van kwekers met beperkte handelskennis hebben op een eenvoudige manier kennis kunnen maken met warmte verhandelen. Kwekers zijn actief bezig geweest met het inschatten van de warmtebehoefte en pasten hun biedingen hierop aan. Daarnaast hebben zij geprobeerd om de marktwerking te doorgronden en actief te bepalen op welke wijze zij hun warmtebehoefte middels de WDM ‘het scherpst’ konden invullen. Op basis van evaluatiegesprekken verwachten deelnemers prijsvoordeel te halen. Door te arbitreren op de gas, elektriciteit én warmtemarkt kan de energiekostprijs geoptimaliseerd worden. Als mogelijk nadeel van een WDM wordt prijsinstabiliteit genoemd, wat investeringsbesluiten kan bemoeilijken.
Het merendeel van de deelnemers aan deze eerste fase ziet een goede toekomst voor een WarmteDagMarkt. Allen hebben aangegeven mee te willen doen aan de vervolgfase van de pilot.

Vervolg

De eerste fase van de pilot is in januari afgerond en heeft meer dan voldoende aanleiding gegeven om er een vervolg aan te geven. Met de opgedane kennis van de eerste fase en input van de deelnemende bedrijven, is de handelsportal voor de WDM aangepast. AgroEnergy wil nu met een grotere groep door naar fase twee. Met een grotere groep hopen we een nog beter beeld te krijgen bij een grotere en meer diverse warmtemarkt. Zo krijgt warmte uiteindelijk de eigen waarde die het verdient.